Ik rondde mijn vrijwilligerswerk voor Scouters af, stuurde het op en kreeg meteen weer een nieuw klusje. Ook dat maakte ik af, maar vroeg toen wel om de volgende klus pas na mijn vakantie sturen.

Een ‘stukje’ rouwverwerking

Eén van die klusjes is mijn mailbox schonen. De laatste jaren deed ik dat natuurlijk ook, maar ik bleef steeds steken bij juni 2021. Bij de oudere berichten zaten mails in verband met het ziekbed en overlijden van Dries. Die gooi je niet zomaar weg. Maar wat doe je er dan mee? Ik kon ze toch niet eindeloos laten staan?

Uiteindelijk besloot ik de belangrijkste mails naar een tekstbestand op de PC te kopiëren. Daarna konden die berichten  weg uit de mailbox.

Op de eettafel laat ik vaak ook van alles staan. Voor een gast die bleef eten had ik de tafel leeggemaakt en de spullen op de grond onder de kast gezet. Mijn plan was om dat vóór mijn vakantie op te ruimen. Dat lukte. Op de avond vóór vertrek kwam ik tot mijn verbazing ook de doos met condoleancekaarten (maart 2021) tegen. Die stond dus al twee en een half jaar op de eettafel in de zitkamer! Bij eerdere (zeldzame) opruim ‘aanvallen’ werkte ik daar ‘netjes’ omheen. Nu selecteerde ik ze. De belangrijkste kaarten wilde ik als foto bewaren in een mapje op de PC. Maar het was al te donker om goede foto’s te maken. En te laat op de avond. Ik voerde dit voornemen direct na de vakantie uit.

Blijkbaar was ik er nu aan toe. 

*****************

Wandelvakantie Zwitserland;  3 – 13 oktober

Maaike lanceerde het plan om met ons NIVON wandelgroepje naar Clarezia in Zwitserland te gaan. Ze kende het gebied op haar duimpje, ook voor mij zou er genoeg te lopen zijn, verzekerde ze me. We zouden kamers boeken in het Kleine Huis, met gedeeld sanitair. In Clarezia zorgen gasten voor hun eigen kamer en helpen ze mee met tafeldekken en afwassen. Een beetje nivon-achtig dus 😊

Na enig aarzelen waagde ik de gok. In januari al boekte ik deze vakantie. Staan Parki en mijn knieën me toe om zo’n tocht nog te maken?  Om de omslachtige treinreis te vermijden, boekte ik ook de hotelbus. Die zou ons in twaalf (!) uur van Arnhem naar het hotel brengen.

In september schafte ik na overleg met de fysiotherapeut twee braces voor de knieën aan. "Niet wassen onderweg, want ze drogen slecht", adviseerde hij erbij.

De busreis was zoals verwacht afschuwelijk. Vanwege de wagenziekte zat ik voorin, maar toch vond mijn maag het niet fijn. Mijn homeopathische reistabletjes zijn voor zo’n lange busreis toch niet afdoende blijkbaar.

Bij de korte pauzes stapte ik steeds moeilijker in en uit de bus. En om negen uur ’s avonds bij het hotel had ik de aansporing van Maaike nodig om na het uitstappen weer in beweging te komen. Helt leek wel Freezing! Later las ik op internet dat freezing bij Parkinson inderdaad kan optreden na een periode van rust. Bah. Gelukkig heb ik er verder zelden last van.

In het hotel was soep en de salade-bar was open. Ik wilde helemaal niets, maar nam na wat aansporing toch een kom soep. Gelukkig viel dat goed. Ik kon alcoholvrij biertje delen met Maaike.

Daarna reden we de koffers naar het Kleine Huis, waar onze kamers waren. Ik pakte de belangrijkste spullen uit, ze lagen voor de grijp in de koffer. Toen ik merkte dat het dekbed los op bed lag, legde ik meteen mijn gladde laken ook maar op mijn bed. Tanden poetsen en 'onder de wol'. Inslapen lukte pas nadat ik om 23 uur een kwart slaaptabletje nam. Vervolgens redelijk goed geslapen.

Familiehotel Clarezia

Clarezia ligt net buiten het dorpje Waltensburg/Vuors. Zoals vele dorpen in het Reto-Romaanse spraakgebied, hanteert ook Waltensburg/Vuorz een Duitse én een Romaanse naam (bron). Voor de leesbaarheid gebruik ik in dit dagboek steeds maar één van beide namen.

Het dorp Waltensburg ligt op 1100 meter in het Zwitserse kanton Graubünden, Officieel spreekt men er Reto-Romaans, maar met Duits kun je je goed verstaanbaar maken. Het dorp ligt op de zuidhelling van het Rijndal, hier Surselva genoemd. De Surselva is een 80 kilometer lang dal, met prachtige gletscherdalen aan de noordkant en lange, zonnige dalen in het zuiden. Hogerop wordt het landschap steeds ruiger.

Samen met de dorpen Andiast, Brigels, Rueun, Panix en Obersaxen wordt een bestuurlijke regio gevormd. Waltensburg is een reformatorische gemeente en bevindt zich daarmee op een geloofseiland in een overwegend katholiek bolwerk(bron).

Woensdag 4 oktober. Inlopen naar Brigels

Het ontbijt stond door omstandigheden pas halfnegen klaar in plaats van om acht uur. Onhandig, nu kon ik mijn Parkinsonmedicatie pas om tien uur innemen (zoals bekend: een half uur vóór of minimaal een uur ná het eten). De rest van de vakantie ontbeet ik gewoon zelf, met meegebrachte havermout en poedermelk. In het ‘keukentje’ van het Kleine Huis is een waterkoker, dus dat ging verder prima. Later had Maaike een  afsluitbaar bakje voor me, waar ik bij het ontbijt yoghurt-met-havermout in deed in dat de volgende ochtend opat.

Met ons eigen groepje liepen we naar het naburige Brigels. De wandeling kende weinig hoogteverschillen, maar we lopen hier wel op ongeveer 1100 m hoogte en moeten dus even wennen aan de iets ijlere lucht.

Na het pinnen van Zwitserse franken gingen we met de kabelbaan omhoog en lunchten op een bankje. Daarna liepen we omhoog naar een restaurant, waar we wat dronken en genoten van het uitzicht.

Op ons gemak liepen we daarna terug naar de kabelbaan, ‘vlogen’ ermee omlaag en liepen via een prachtig bospad terug naar het hotel. Overal hoorde je de koeienbellen. Het deed me aan de vakanties met Dries denken. Traantjes.

Half tien naar bed. Prima geslapen!

Donderdag 5 oktober. Van het stuwmeer Lag de Pigniu (1450 m) naar de bushalte in Andiast (1194 m), 10,6 km

Goed geslapen! Pas om half zes stond ik op!

Om tien uur bracht het hotelbusje ons naar het stuwmeer Lag da Pigniu (1453 m hoog). We liepen langs het meer naar de prachtige watervallen. Bij een  moswandje dacht ik uiteraard “Wat zou Dries hiervan genoten hebben”. Traantjes. “Dierbare herinneringen Ria”, zei Elza, die achter me liep. En gelijk heeft ze!

Op een mooie picknickplek pauzeerden we en zagen hoe een kudde koeien werd opgehaald uit de wei.

In Andiast stapten Jos en ik op de bus naar Waltensburg. Het was kwart voor drie en we hadden 10,6 km gelopen. Wat was het weer een prachtige dag geweest! De andere drie van ons groepje liepen door naar ons hotel.

Vrijdag 6 oktober. Rustdag. Waltensburg bekijken en naar de burcht Jörgenburg, 7 km

Ik sliep uitstekend en stond pas om zes uur op!

Op de heenweg bekeken we het kerkje van Waltensburg. Er was een kansel met prachtig houtsnijwerk, en we zagen fresco’s, deels gerestaureerd, deels nog niet. De foto van Sint Jacobus met veel schelpen op zijn jas stuurde ik naar een kennis die al een paar keer naar Santiago liep. Sint Jacobus is namelijk de schutspatroon van de wandelaars. De schelp is veel te zien op de Camino’s, de pelgrimsroutes. 

“In de christelijke iconografie is de schelp van de Grote mantel (Pecten maximus) de attribuut van Sint Jacobus”, las ik.

Bij de burcht Jörgenburg (foto Maaike) keken we rond, maakten foto’s, kletsen met elkaar en lazen wat. Maaike maakte een vuurtje.

Om ongeveer halftwee liep ik met Jos en Elza terug. Maaike volgde later. De klim van het dorp naar het hotel was nog steeds pittig, maar ik vond hem minder zwaar dan gisteren. 

Lekker gegeten en opnieuw erg vroeg naar bed, om kwart over negen. Wat slaap ik hier veel!

Zaterdag 7 oktober. Naar Ilanz, 11,75 km

Om half tien vertrokken we via Waltensburg naar Ilianz. Eerst in de richting van de burcht, later via een bospad naar rechts en omlaag. Het was weer een mooi pad.

De brug over de Rijn was voorzien van een dak, waarschijnlijk om hem sneeuwvrij te houden.

We liepen verder langs de oever. Het pad lag in de schaduw, het was er best fris. Bij een bankje in de zon warmden we op. Daarna liepen we door naar Ilanz.

Na koffie met gebak gingen we even ons eigen gang. We zouden weer verzamelen bij het busstation.

Ik liep een rondje door het oude stadje om wat foto’s te maken. Ik had de indruk dat mijn rechterbeen niet echt meewilde. Ook tijdens het lopen langs de Rijn, toen ik de pas versnelde na een sanitaire stop, voelde mijn rechterbeen raar. Vervelende Parki!

Ik kiekte wat uitzichten enmuurschilderingen én fotografeerde de stenen, die op diverse plekken in Ilanz lagen ‘tentoongesteld’.

’s Avonds dekten tafelgenoot André en ik de tafel. Net als ik kon hij niet meer dan drie glazen tillen zei hij. Hij had ook last van tremor en tics. Volgens zijn huisarts was het geen Parkinson, maar autonome tremor. Ik heb hem maar niet verteld dat mijn huisarts eerst ook niet geloofde dat ik aan Parkinson leed.

Zondag 8 oktober. Naar Brigels, 10 km lopen en 3 km kabelbaan

Het was alweer prachtig weer. ’s Ochtends nog fris, maar 's middags zou het 19 graden worden

Het hotel heeft vandaag voor de gasten een mooie paswandeling gepland. Maaike, Elza en Tiane gaan mee, Jos voelt zich niet fit genoeg en ik aarzelde. Maar ik koos voor veiligheid, zeker omdat mijn been gisteren raar deed. Ik ging met Jos naar Brigels lopen, ongeveer dezelfde wandeling als de eerste dag.

We vertrokken om negen uur. Mijn Topo app wees de weg. Na ruim drie kwartier streken we neer op een bankje. De zon scheen, we hadden een prachtig uitzicht, we hoorden de kerkklokken én de koeienbellen. Wat een sfeertje!

In Brigels maakten we wat foto’s en dronken we koffie op een terrasje. Toen we vertrokken hoorden we gezang, daar ging een processie!

We liepen door naar de kabelbaan en aten boven een boterham op een bankje. Je kunt hier nog verder omhoog lopen of lopend omlaag gaan. Maar we zouden het rustig aan doen en gingen dus met de kabelbaan terug 😊

We liepen langs het stuwmeer en een bospad terug. We lunchten bij een paar boomstammen. We genoten van de rust en de vele paddenstoelen. 

Toen ik zag dat we er al bijna waren, schrok Jos. “Jeetje nu al! Het is zo heerlijk buiten!” Wat een verschil met de vorige dagen. Dan was ze blij als het eind in zicht was. We liepen rustig, en het pad was niet steil. We waren dan ook niet echt moe geworden.

Lekker en gezellig gegeten, ‘s avonds gescrabbeld. Om kwart over negen ging ik naar de kamer en om kwart voor tien ging het licht uit. Ook deze nacht weer prima geslapen.

Maandag 9 oktober.  Van Schlans (1648 m hoog) via Brigels naar Clarezia (ca 1100 m), 13,5 km (kleine klim en daarna 600 m dalen)

Om halftien werden we met twee busjes naar Schlans gebracht. Drie kwartier later werd koffie en thee geserveerd, meegenomen uit Clarezia. Een half uurtje later begonnen we aan de wandeling.

Het was een prachtige route, meteen in het begin al kregen we uitzicht op het stuwmeer van Brigels. We zouden een omweggetje lopen, die iets langer was maar minder steil. Want in totaal zouden een klein stukje klimmen en daarna ongeveer 600 meter dalen.

Onderweg zagen we veel paddenstoelen, leuk! Op 1400 m hoogte was een grote picknick plek. We zagen de andere hotelgasten onder ons zitten eten. Wij hadden al een keer gepauzeerd en liepen nu door. Omdat Maaike naar het kerkje (S. Sievi St. Eusebius) wilde, kozen we de linker oever. Achteraf niet zo slim, want er zat een flinke klim in. We kregen ook een wat moeilijker pad, waar we over de boomwortels (foto Tiane) moesten klauteren. Maar wat was het er prachtig!

Om kwart voor één was ik zo moe, dat ik anderhalve Madopar innam, in plaats van één tablet om drie uur Om kwart over één volgde een zeer welkome pauze op een bankje, net voorbij het kerkje (dat gesloten was helaas). We hadden toen 8 km gelopen.

We hadden een prachtig uitzicht op Brigels. Maar het was er snoeiheet. Onder ons zagen we de andere Clarezia wandelaars voorbij lopen. Zij hadden de andere oever gekozen, zonder de steile bult naar het kerkje (waar we picknickten) én zonder het fantastische uitzicht op Brigels!

Na de lunch gingen we verder omlaag naar het plaatsje. We kochten een ijsje en vulden onze waterflesjes.

Op de terugweg in het bos knapte ik snel verder op, wat was ik blij dat ik niet op de bus gewacht had! Om  kwart over drie waren we bij het kleine huis. 13,5 km op de teller!

Wat was het weer een heerlijke dag geweest. En ik had geen last van de knieën! Hoera! Leve de braces.

Om negen uur ’s avonds zag ik dat mijn ochtend pillen nog in de weekdoos zaten. Zou ik ze echt vergeten hebben?. Dat zou wel de moeheid om één uur verklaren, en het trage herstel.

Dinsdag 10 oktober. Naar Brigels (rustdag)

De andere drie van ons groepje wilden vandaag een dag voor zichzelf. Ik wilde ook een rustdag, maar wel een eindje lopen. Jos voelt zich weer prima en ging met mij mee.

We gingen om half elf weg, genoten van het bos en namen de tijd om foto’s te maken. Onder andere van de gentiaan (‘s ochtends dicht, ‘s middags open), de paddenstoelen, onder andere inktzwammen, en ik kiekte ‘het mossendorp’. Gisteren zag ik de gentiaan ook, maar toen was ik te moe om hem op de foto te zetten. Het was leuk om te zien hoe snel de inktzwam een zwarte rand onder de hoed kreeg. 

Ik merkte opnieuw dat ik makkelijker omhoog en omlaag loop. Waar ik de eerste dag een stok pakte, liep ik gisteren en vandaag zonder.

In Brigels bekeken we de kerk, dronken koffie en kochten bananen en wat nootjes.

We lunchten op een bankje bij een kinderspeelplaats. Ik kiekte daar een (in mijn ogen) origineel fietsenrek. Daarna liepen we op ons gemak terug via de bosweg. Om drie uur waren we weer in het Kleine Huis. Elf km op de teller. Aardige rustdag!

Woensdag 11 oktober. Alp Dado Sut. Onverantwoorde afdaling. Maar gelukkig goed afgelopen.

Om kwart voor tien liepen we met zijn vijven naar Brigels via ‘de weiland-route’. Met algauw een steile afdaling naar de beek. Het was  zonnig, maar nog koel.

Met het kabelbaantje gingen we naar boven, waar Jos trakteerde op koffie bij het restaurant. 

Een kwartiertje later lunchen we aan de kant van het pad. Jos en ik zouden een klein eind verderop een afslag omlaag nemen, om via een minder steile weg omlaag te lopen. Maar Maaike bedacht zich, we konden toch wel met zijn vijven omlaag via een iets hoger gelegen pad.

Clarezia lig 700 meter lager. Ik dacht niet na en ging stilzwijgend akkoord met het gewijzigde plan.

Om half twee bij een korte stop nam ik de Madopar van drie uur vast in, tegen Parki, want ik voelde me niet goed. We hadden nog een pittige tocht voor de boeg. Al snel moest ik weer even stoppen, mijn hoofd voelde raar. Heel akelig.

Ik bedacht pas later, dat het rare gevoel in mijn hoofd door de hoogte kon komen, in combinatie met mijn lage bloeddruk. Was ik toen maar terug gegaan, naar de kabelbaan en via Brigels terug.

We liepen verder, omlaag… ik stopte een paar keer. Maaike of Tiane bleven bij mij en Jos. Na een pauze op een bankje voelde ik me weer een hele Piet (Pieternella). Ik zag zelfs het omleidingsbordje voor wandelaars (er werd aan de weg gewerkt; de betonweg was hier en daar afgesloten voor wandelaars).

De medicatie werkte, maar we waren nu óók een heel stuk lager op de berg! De Parkinsonverpleegkundige bevestigde later dat mensen met Parkinson eerder last van de hoogte kunnen hebben, zeker in combinatie met de fysieke inspanning en in mijn geval de lage bloeddruk. Weer wat geleerd.

Later volgde weer een steil pad. Maaike zei onderweg dat ze dit steile gedeelte niet meer in herinnering had. Ze begreep, dat het voor Jos en mij te steil was. De anderen lagen onderaan de afdaling plat op hun rug, Maaike dacht zelfs dat ze doorgelopen waren!

Ik ging ook even plat. “Over tien minuten is er een terras zijn met koffie”, wist Maaike. Ik krikte mezelf weer overeind. Elza en Tiane (die een foto maakte van de Alp Dado Sut) namen de kortste weg, door het beekdal van vanochtend met de klim omhoog. Jos en Maaike bleven bij mij.

Op het terras trakteerde ik hen op cappuccino en ijsthee. Ik hoopte op een lift met auto naar Clarezia, maar die kwam niet. Maaike maakte een foto. De eerste paar mislukten, omdat ik het glas ijsthee voor mijn behuilde gezicht hield. Het was toen vier uur.

Na het afrekenen ging het weer. We waren veel dichter bij Clarezia dan ik dacht. Hoera!  Om kwart voor vijf stapten we ons Kleine Huis binnen. Ruim vijftien kilometer op de teller, waarvan de laatste vijf steil omlaag. Pffff. (Toen ik de volgende ochtend de aantekeningen uitwerkte, liepen de tranen weer over mijn wangen.)

Maaike vond dat we trots konden zijn op deze prestatie. Maar ik vond het vooral een domme actie. Later zei Maaike dat ze met me mee gegaan zou zijn, als ik boven bij Alp Dado terug gegaan was. Maar dan had zij een fijne tocht gemist, waar ze zich echt op verheugd had!  Toch moet ik voortaan vooraf echt beter nadenken… en meekijken. Ik wist dat we 700 m moesten dalen. Dat ik dit eigenlijk niet (meer) kan, ook niet met braces, en zeker niet als het zo steil is, heb ik me toch onvoldoende gerealiseerd. Nou ja. EIND GOED , AL GOED.

Na het eten schreef ik even wat aantekeningen op over vandaag en vertrok ook naar mijn kamer.

Daar zat de grote spin, die ik er al eerder zag, maar nu zat hij naast mijn hoofdkussen! Ik mistte de kracht en moed om hem te vermoorden. Dus ging ik op zoek naar een stofzuiger. Jos kwam langs. “Zie jij een stofzuiger? Ik zie alleen de slang”.

“Je gaat nu toch niet stofzuigen?”, vroeg ze verbaasd. Ik vertelde over de spin. Maaike hoorde ons, en kwam met een glas en een stuk karton. Ze ving de spin, en zette hem buiten. Hoera!

Om negen uur licht uit en raam open. Slapen! 

Donderdag 12 oktober. Naar bucht Jörgenburg en des Galges (9km, rustdag)

Om vier uur was ik uitgeslapen, ik bleef liggen tot kwart voor vijf. 

Jos en ik gingen weer samen op pad. Bij de richtingwijzer naar des Galges vroeg Jos zich hardop af, waar dat pad heen ging. Ik keek op de app. Het pad steeg iets en ging daarna weer omlaag. Het zou weer op ‘ons’ pad naar de burcht uitkomen. We waren er vrij snel. Boven stonden twee stenen zuilen, de overblijfselen van de galgen die werden gebruikt door het gerecht Waltensburg, vooral in de tijd van de hekserij. We kregen een leuk uitzicht op Ilanz.

Op de weg omlaag zagen we een zwarte eekhoorn. Wat leuk! Het diertje was natuurlijk weg voor ik hem kon fotograferen. Volgens wikipedia komt de zwarte eekhoorn van nature voor in het oosten van de Verenigde Staten. In Europa staat deze soort sinds 2016 op de lijst van invasieve exoten die zorgwekkend zijn voor de Europese Unie. (Bron https://nl.wikipedia.org/wiki/Zwarte_eekhoorn). Dat vond ik dan weer niet leuk om te lezen…

Bij de burcht aten we onze boterham. Jos ging daarna in de zon liggen, ik zocht een zitplekje in de schaduw.

Het is hier schoolvakantie, er waren veel kinderen aan het spelen. Later liepen we op ons gemak terug. Na een ijsthee op het terras van gisterenmiddag liepen we terug. Om drie uur waren we weer 'thuis'. Na het avondeten (raclette) nog wat kletsen en om half tien gaan slapen.

Vrijdag 13 oktober. Terugreis

Ik was vaak wakker. Was het de reiskoorts of omdat mijn gladde laken al in de koffer zat? Of beide?

Om vier uur was ik zo wakker dat ik opstond. Dacht ik. Maar ik had verkeerd gekeken. Het was pas drie uur! Ik had geen zin om weer terug te gaan naar bed, kleedde me aan en haalde het bed af. Daarna legde ik de koffer op bed en pakte de laatste dingen in. De dekbedhoes legde ik over de open koffer, want er zat wéér een joekel van een spin op de muur. En die nam ik liever niet mee naar Nederland!

Het ontbijt stond vanaf zes uur klaar en om halfzeven reden we met busjes naar het overstappunt, waar de grote bus klaar zou staan. Na een lange tunnel was het ineens licht aan het worden buiten. Om acht uur waren we op de overstap plek in Oostenrijk (Rosehill). We kregen tijd voor toilet bezoek en koffie-to-go. Twintig minuten later vertrokken we weer. Er was één buschauffeur, Esther, een uur later werd de tweede chauffeur opgepikt.

Ik zat vrij voorin naast Willemijn. Ze was een gezellige buurvrouw. Om halftien stopten we om de tweede chauffeur in te laten stappen. We mochten snel naar het toilet (Ilertal Ost) en even flink bewegen. Tien minuten later reden we weer verder! Esther was vol lof over onze stiptheid. Om kwart voor één was er een half uurtje pauze (Siegburg Ost). Het was warm buiten. Onderweg stonden we af en toe in de file. Om vier uur volgde onze laatste plaspauze (Aral Tankstelle).

Het was een lange zit. De maag voelde vervelend door wagenziekte. Ik at bijna niet en dronk weinig. De cashewnootjes die ik in Brigels gekocht had smaakten gelukkig wel!

Om halfzeven waren we in Arnhem, en met drie minuten speling haalden we de trein van 18.46 trein naar Utrecht!! De trein naar Leiden ging om vijf voor acht. Om 20.37 waren we in Leiden. Jos ging lopend naar huis, ik werd door een taxichauffeur thuis gebracht. Ik zette een kop thee. Om kwart over tien lag ik in bed.

Ik kijk terug op een heerlijke vakantie. Ik kon meer dan ik verwacht had, mede dankzij de knie-braces 😀. Ik was nog een paar dagen stijf, waarschijnlijk een reactie op de inspanningen. Nou, dat had ik er graag voor over.

14 oktober

Prima geslapen. Pas na ontbijt en de krant pakte ik de koffer uit en zette de wasmachine aan. Om negen uur had ik twee wassen opgehangen en was de koffer leeg. Toen pas zag ik een appje van mijn zus Mirjam. Haar kleindochter Hanne is gisterenavond geboren!

 Ga terug naar alle blogs van Ria Snoek