Door Werkgroep Wetenschapsnieuws

Algemeen wordt aangenomen dat de ziekte van Parkinson onder bepaalde condities in gang gezet kan worden door iets van buitenaf, zoals een virus, luchtverontreiniging of landbouwgif. Waar precies dat gebeurt in het lichaam was de afgelopen jaren onderwerp van veel debat. Volgens een veelbesproken hypothese zou de ziekte op twee plaatsen tegelijk beginnen, namelijk in de darmen èn in het reukgedeelte van de hersenen. Volgens nieuw onderzoek klopt dat niet.

Dubbelslaghypothese

In 2003 publiceerde de groep van de Duitse hoogleraar Heiko Braak een baanbrekend artikel. Op basis van onderzoek van weefsel van overleden personen maakte men op dat de ziekte mogelijk ontstaat in de darmen onder invloed van nog niet geïdentificeerde ziekteverwekkers die via de slijmliezen van de darmen binnendringen. Daarvandaan zou het zich dan langzaam verspreiden naar en in de hersenen. Volgens een latere publicatie, uit 2007, zouden de onbekende ziekteverwekkers ook via het neusslijmvlies binnen kunnen dringen, wat leidde tot de formulering van de dubbelslaghypothese (‘dual‑hit hypothesis’): externe ziekteverwekkers zouden op twee manieren, min of meer tegelijk, aanvallen. Die hypothese kreeg grote bekendheid, ook al was nooit goed onderzocht of de ziekte inderdaad via beide wegen tegelijk binnendringt. Een nieuwe studie heeft nu laten zien dat dit maar zelden het geval is.

Aanwezigheid van Lewy-lichaampjes

Deze nieuwe studie maakte gebruik van twee grote bestanden met weefselgegevens van overleden personen. Uit die bestanden werd allereerst een selectie gemaakt op basis van de aanwezigheid van Lewy-lichaampjes, eiwitclusters, die karakteristiek zijn voor de ziekte van Parkinson. Vervolgens werd voor ieder geval gekeken naar de mate waarin die Lewy-lichaampjes aanwezig waren. Het feitelijke onderzoek richtte zich daarna op de milde gevallen. Van die gevallen werd precies in kaart gebracht waar de Lewy-lichaampjes waren aangetroffen. Daarbij vielen twee categorieën op. In de ene categorie zaten de Lewy-lichaampjes vooral buiten de hersenen en in het alleronderste deel van de hersenen (categorie 1); bij categorie 2 zaten ze in het reukgedeelte van de hersenen en een naburige structuur.

De analyse werd voor ieder van de twee datasets apart gedaan. De ene dataset, een Finse, bevatte 124 gevallen met Lewy-lichaampjes; 27 daarvan waren mild. Van die milde gevallen vielen er 16 in categorie 1, en 5 in categorie 2. De andere dataset, een Japanse, bevatte 178 gevallen met Lewy-lichaampjes, waarvan 53 mild. Van die 53 milde gevallen vielen er 23 in categorie 1, en 27 in categorie 2. Als de Lewy-lichaampjes buiten de hersenen zaten, zaten ze meestal niet in het reukgedeelte. Volgens de auteurs kan de dubbelslaghypothese daarom beter worden vervangen door een enkelslaghypothese, namelijk dat de ziekte vrijwel altijd òf via de neus òf via de darmen binnendringt. Waar de indringer effectief toeslaat zou volgens de auteurs een kwestie van toeval kunnen zijn.

De auteurs pleiten voor meer onderzoek, omdat ze zich bewust zijn van een aantal zwakheden in hun studie. De eerste is de aanname dat de milde gevallen beginnende parkinson waren. Een ander punt van aandacht is de meting van de Lewy-lichaampjes, omdat er verschillende methoden zijn die niet helemaal vergelijkbaar zijn.

De nieuwe resultaten zullen niet direct winst leveren bij de behandeling van de ziekte maar het staat buiten kijf dat beter inzicht in het ontstaan van de ziekte van groot belang is voor pogingen om parkinson te voorkomen of in een vroeg stadium te stoppen.

Bron

Borghammer, P., Just, M.K., Horsager, J. et al., 2022. A postmortem study suggests a revision of the dual-hit hypothesis of Parkinson’s disease. npj Parkinsons Dis. 8, 166. https://www.nature.com/articles/s41531-022-00436-2