Door Thomas Zoon, psychiater

Tijdens onderzoeken zijn we erachter gekomen dat apathie meer voor komt na diepe hersenstimulatie, wat tot nu toe niet bekend was. Daarnaast hebben we kunnen constateren dat depressie, angst en de kwaliteit van leven gemiddeld flink verbeteren na diepe hersenstimulatie, maar dat apathie verergert. Een studie die we hebben uitgevoerd, heeft aanvullend bewijs geleverd voor het feit dat de operatie voor diepe hersenstimulatie veilig kan worden uitgevoerd zonder dat een patiënt wakker hoeft te zijn tijdens de operatie, wat vroeger wel het geval was. We zijn verheugd dat die belasting nu wegvalt voor veel patiënten die dit moeten ondergaan.

Instellingen van diepe hersenstimulatie aanpassen

We hebben een gerandomiseerd onderzoek uitgevoerd waarbij er werd vergeleken of deelnemers minder last kregen van apathie als we de instellingen van de diepe hersenstimulatie aanpasten zodat zij minder diep werden gestimuleerd. Uit een eerder onderzoek naar drie patiënten bleek dat dit een groot effect kon hebben, maar we vroegen ons af of dit geldt voor alle patiënten met apathie na diepe hersenstimulatie. Deelnemers aan dit onderzoek werden behandeld met óf eerst een maand de nieuwe instellingen, en daarna een maand de oude instellingen, óf andersom. Ze waren geblindeerd voor de volgorde van de behandelingen.

Het doel was om 26 deelnemers te includeren, maar uiteindelijk is het slechts gelukt om 16 deelnemers mee te laten doen. De gegevens van deze 16 deelnemers waren erg waardevol en konden geanalyseerd worden. Er waren meerdere redenen waarom het moeilijk was om deelnemers mee te laten doen, zoals bijvoorbeeld de COVID pandemie, maar de belangrijkste was dat apathie minder vaak voor lijkt te komen dan vroeger. Aangezien er nog geen bewezen behandelingen voor apathie zijn, lijkt het erop dat dit veroorzaakt wordt doordat de reguliere zorg na diepe hersenstimulatie verbeterd is in de afgelopen 20 jaar. We denken dat er sneller wordt opgetreden als een patiënt apathie of andere niet-motorische klachten ontwikkelt, dat de parkinsonmedicatie rustiger wordt afgebouwd na de operatie, en dat de plaatsing van de electroden veel preciezer is.

De resultaten van de 16 deelnemers die geanalyseerd werden, lieten zien dat het aanpassen van de diepe hersenstimulatie instellingen gemiddeld genomen geen verbetering van apathie of andere klachten gaf. Dit betekent dat deze behandeling niet standaard gegeven moet worden als een patiënt met de ziekte van Parkinson apathie ontwikkelt. Opvallend is wel dat er vier deelnemers waren die wél een duidelijke verbetering van apathie ervoeren na de nieuwe instellingen, terwijl de andere deelnemers zich na de nieuwe instellingen juist gemiddeld wat minder goed voelden.

Verschillende oorzaken voor apathie

Deze resultaten sluiten goed aan bij nieuwe inzichten wat betreft apathie. Het lijkt erop dat er verschillende oorzaken voor apathie zijn, en dat het belangrijk is om te achterhalen welke oorzaak bij iedere patiënt van toepassing is. Bij een aantal deelnemers stimuleerde de diepe hersenstimulatie vermoedelijk niet helemaal op de goede plek, terwijl bij andere deelnemers misschien de parkinsonmedicatie te laag was. Of mogelijk speelde er tegelijkertijd een onbehandelde depressie die leidde tot minder motivatie.

Samengevat is duidelijk geworden dat het aanpassen van de diepe hersenstimulatie niet bij alle patiënten een verbetering van de motivatie geeft, maar dat het wel belangrijk is om te onderzoeken bij welke patiënten dit wel kan helpen. Daarnaast zijn er meerdere oorzaken voor apathie gevonden, waar ook andere behandelingen voor mogelijk kunnen zijn.

Lees hier meer over het onderzoek van Thomas Zoon