Door werkgroep wetenschapsnieuws

Traumatisch hersenletsel (“traumatic brain injury” of TBI) is schade aan de hersenen als gevolg van een heftige kracht van buitenaf. De aandoening is dus niet aangeboren, maar vaak het blijvende gevolg van een ongeluk, bijvoorbeeld een val.

TBI kan ook het gevolg zijn van sportieve activiteiten, zoals een trap of stoot bij een vechtsport, een tackle bij rugby, of koppen bij voetbal. De Nederlandse Gezondheidsraad brengt momenteel in kaart wat al bekend is over hersenschade.

Speelt dit letsel ook een rol bij het ontstaan van parkinson? Een meta-analyse uit 2023 wees uit dat bij ongeveer 18% van de mensen met parkinson traumatisch hersenletsel mogelijk heeft bijgedragen aan het ontstaan van de ziekte.

Onlangs plozen Samantha Edwards en haar collega’s van de Universiteit van Adelaide (Australië) er nogmaals de wetenschappelijke literatuur op na. Zij stellen allereerst vast dat de ziektepatronen opmerkelijke verwantschap vertonen: beide kenmerken zich door het afsterven van dopamineproducerende zenuwcellen in de “zwarte kern” (substantia nigra) van de hersenen.

En daar blijft het niet bij. Beide gaan ook gepaard met bredere veranderingen in de “boodschapperstoffen” dopamine en noradrenaline. Direct na het optreden van hersenschade vindt een ingrijpende ontwrichting plaats van zowel de dopamine- als de noradrenaline huishouding, inclusief steeds verdergaand afsterven van zenuwcellen.

Daarnaast is bij zowel parkinson als bij hersenschade sprake van stapeling van het ‘verkeerd gevouwen’ eiwit alfa-synucleïne in de zogeheten Lewy Bodies in de hersenen.

De verklaring van deze parallel tussen beide aandoeningen ligt vermoedelijk in het optreden van ontstekingen aan de zenuwcellen. Zulke ontstekingen spelen een rol bij de ontwikkeling van parkinson, en treden ook op bij hersenschade, vooral in de eerste uren en dagen erna.

Het verband is minder duidelijk als parkinson zich pas jaren later openbaart, zoals bij veel mensen het geval is. Hersenletsel vormt dan vaak niet de enige oorzaak, maar andere factoren, zoals erfelijkheid, levensstijl en blootstelling aan giftige stoffen in het milieu spelen mede een rol.

Besproken artikel

Edwards, S., Corrigan, F. & Collins-Praino, L. Lasting Impact: Exploring the Brain Mechanisms that Link Traumatic Brain Injury to Parkinson’s Disease. Mol Neurobiol (2025). https://doi.org/10.1007/s12035-025-04706-x