Door werkgroep wetenschapsnieuws

DBS

Bij diepe hersenstimulatie (Deep Brain Stimulation, DBS) zijn elektroden in de hersenen geplaatst, in een gebied dat betrokken is bij de controle van beweging. Die elektroden zenden elektrische impulsen uit die regulerend werken op abnormale hersenactiviteiten, wat resulteert in een verlichting van motorische symptomen, zoals tremor, stijfheid en traagheid. Daarnaast stimuleert DBS de eigen dopamineproductie in de hersenen, waardoor er minder medicatie nodig is voor de optimale behandeling en dyskinesie afneemt. Hoe DBS precies werkt, is eigenlijk niet bekend. Er zijn wel meerdere hypotheses. Zo zou DBS overmatige hersengolven (zogenaamde beta-golven) onderdrukken. Maar het zou ook op andere manieren een gunstige invloed hebben op verstoorde hersenprocessen. Onderzoekers ontdekten verrassend genoeg dat DBS ook een effect heeft op ontstekingsprocessen in de hersenen.

Wat is een ontsteking?

Een ontsteking of inflammatie is een reactie van het lichaam op beschadiging van weefsel, die dikwijls het gevolg is van prikkels van buiten. Zo’n prikkel kan worden veroorzaakt door het binnendringen van een bacterie, een virus of een schimmel. Daarnaast kan aanraking met een irriterende chemische stof, blootstelling aan hitte of straling, en schade door een ongeval tot ontstekingen leiden. Bij een ontsteking wordt het afweersysteem (immuunsysteem) actief. Dat bestaat uit speciale cellen zoals witte bloedlichaampjes. De hersenen hebben hun eigen immuuncellen, microglia, die schadelijke stoffen kunnen herkennen en opruimen. De primaire functie van het afweersysteem is beschermend, maar helaas kan het ook op hol slaan en schade veroorzaken aan het eigen lichaam.

Parkinson en ontsteking

Bij de ziekte van Parkinson speelt ontsteking een belangrijke rol. Ontstekingsprocessen in de hersenen zijn medeverantwoordelijk voor de schade aan zenuwcellen die kenmerkend is voor parkinson. Omgekeerd kunnen beschadigde zenuwcellen de ontsteking aanwakkeren. De vicieuze cirkel die zo ontstaat speelt een rol bij de verspreiding van de ziekte in de hersenen en bij de verergering van de ziekteverschijnselen. Dit heeft geleid tot de hypothese dat behandelingen die ontstekingen verminderen mogelijk een remmend effect kunnen hebben op het voortschrijden van de ziekte.

Immuunprocessen in de hersenen en elders in het lichaam zijn met elkaar gekoppeld doordat lymfocyten in het bloed en microglia in de hersenen met elkaar communiceren met behulp van boodschapperstoffen.

Nieuw onderzoek

Het nieuwe onderzoek keek naar een mogelijk effect van DBS op ontstekingsprocessen bij de ziekte van Parkinson. De studie bestond uit drie delen.

Allereerst analyseerden de onderzoekers gegevens die beschikbaar waren uit het Parkinson’s Progression Marker Initiative (PPMI), een grootschalige studie waarin patiëntengegevens worden bijgehouden. Op grond van deze gegevens werd vastgesteld dat bij mensen met parkinson de hoeveelheid van een bepaald soort witte bloedlichaampjes (de lymfocyten) afnam met het toenemen van de klachten. Die afname kon zelfs gebruikt worden om de verdere ontwikkeling te voorspellen. Er was ook iets onverwachts: bij parkinsonpatiënten met DBS bleek de hoeveelheid lymfocyten vergelijkbaar met die van gezonde personen.

De wetenschappers onderzochten in het tweede deel van de studie welke specifieke typen lymfocyten veranderden bij DBS. Sommige lymfocyten spelen een actieve rol bij ontsteking, andere hebben juist een regulerende en zo nodig remmende werking. Om de verandering per soort te onderzoeken werd in het tweede deel van het onderzoek bloed afgenomen bij mensen met parkinson met en zonder DBS. Wat bleek? Zonder DBS was er een verhoging van het aantal actieve ontstekingscellen en een verlaging van het aantal regulerende cellen. Bij mensen met DBS werd juist het tegenovergestelde gezien, een verlaging van het aantal actieve ontstekingscellen en een verhoging van het aantal regulerende cellen zoals bij gezonde mensen. Dit effect van DBS bleef aanwezig tot 5 jaar na de start van de DBS behandeling. De onderzoekers zagen dit als aanwijzing voor een langdurige ontstekingsremmende werking van DBS.

Ten slotte werd uitgebreid onderzoek gedaan bij ratten. Nadat kunstmatig een vorm van parkinsonisme was opgewekt kregen sommige van deze dieren een DBS-behandeling, en andere niet. Met DBS hadden ratten inderdaad duidelijk minder ontstekingsprocessen in de hersenen dan zonder DBS, en bovendien werd er meer dopamine aangemaakt. Hoewel het onderzoek bij ratten een positief effect van DBS op ontstekingen in de hersenen bevestigt, blijft verder onderzoek nodig om de precieze mechanismen en toepasbaarheid bij mensen beter te begrijpen.

Conclusie

DBS wordt al breed ingezet bij de behandeling van parkinson. Dit onderzoek suggereert dat DBS niet alleen symptomen vermindert, maar mogelijk ook de progressie van de ziekte vertraagt — goed nieuws voor mensen met DBS en een belangrijke bevinding voor toekomstige behandelingen.

Besproken artikel

Rhonda L. McFleder et al, 2025. Deep brain stimulation halts Parkinson’s disease-related immune dysregulation in the brain and peripheral blood, Brain, Behavior, and Immunity, Volume 123, pp 851-862, https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0889159124006792