Als levodopa niet werkt bij parkinson
23 juni 2022
Levodopa speelt een belangrijke rol bij de behandeling van de ziekte van Parkinson. Een gunstig effect wordt vaak gezien als bevestiging van de diagnose. Toch is er een relatief kleine groep van patiënten bij wie levodopa geen of maar een gering effect heeft. Een recent artikel bespreekt mogelijke verklaringen en mogelijke behandelingen.
Door Werkgroep Wetenschapsnieuws
Kenmerkend voor de ziekte van parkinson is een tekort aan de boodschapperstof dopamine in de hersenen. Door het slikken van levodopa kan dit worden aangevuld. Levodopa wordt opgenomen in de darmen en dan door het bloed naar de hersenen getransporteerd, waar het wordt omgezet in dopamine. Het direct slikken van dopamine is geen optie, omdat dopamine vanuit het bloed de hersenen niet kan bereiken.
Ook in het bloed
Nu wordt levodopa niet alleen in de hersenen omgezet in dopamine, maar ook in het bloed. Dit is ongewenst omdat het de hoeveelheid levodopa vermindert die beschikbaar is voor de hersenen. Die omzetting gebeurt met behulp van een enzym (AADC, aromatische-aminozuurdecarboxylase) dat van nature in het lichaam aanwezig is, maar kan worden afgeremd met speciale remmende stoffen zoals carbidopa en benserazide. Levodopa wordt daarom vaak gecombineerd met een van die remmende stoffen. Meestal werkt dat goed in de eerste jaren na de diagnose. Maar niet voor iedereen. Bij eerder onderzoek is gevonden dat zo’n 10 à 20 % van de patiënten niet of onvoldoende reageert. Daarbij onderscheidt men een groep patiënten die aanvankelijk goed reageerden op levodopa maar gaandeweg hun reactiviteit hebben verloren, en een, waarschijnlijk kleine, groep patiënten die nooit effect hebben getoond.
Verklaringen
Het artikel bespreekt twee mogelijke verklaringen. Volgens de eerste verklaring zouden mensen reageren op stoffen die AADC remmen door juist extra veel AADC aan te maken. Daardoor zou het netto effect zijn dat levodopa sneller wordt omgezet in het bloed, waardoor de toevoer naar de hersenen onvoldoende is. Een van de boodschappen van het artikel is dat het gebruik van levodopa zelf deze resistentie mogelijk in de hand werkt. Onderzoek laat namelijk zien dat hoe hogere doses levodopa een patiënt gebruikt, hoe groter de kans is dat hun AADC-activiteit verhoogd is. Volgens de tweede verklaring zou de omzetting van levodopa in het bloed plaats kunnen vinden onder invloed van een ander enzym, dat geproduceerd wordt door bepaalde darmbacteriën, en ongevoelig is voor remmende stoffen.
Beter identificeren
In die gevallen waarin levodopa niet effectief is moet eerst goed worden nagegaan of de diagnose ziekte van Parkinson wel correct is, en of de dosering wel adequaat is. Als de diagnose correct is en het niet aan de dosering ligt, zijn verschillende behandelingen te overwegen, zoals bestrijding van de bacteriën die de remmende stof aanmaken, of het vervangen van levodopa door een ander middel. In bepaalde gevallen kan het nuttig zijn om de medicatie niet via de darmen te laten opnemen, maar op een andere wijze. Het artikel eindigt met de aanbeveling om onderzoek te doen naar manieren om patiënten met de hier besproken problemen beter te identificeren en de effectiviteit van op maat gesneden behandelingen klinisch te onderzoeken.
Beckers, M., Bloem, B.R. & Verbeek, M.M. Mechanisms of peripheral levodopa resistance in Parkinson’s disease. npj Parkinsons Dis. 8, 56 (2022).