Door: Werkgroep Wetenschapsnieuws

Dopamine is een belangrijke boodschapperstof in de hersenen. Een tekort is een kenmerk van de ziekte van parkinson. Daarom werken levodopa-pillen goed, want levodopa wordt in de hersenen omgezet in dopamine. De schommelingen die na verloop van tijd optreden worden responsfluctuaties genoemd. Tijdens een zogenaamde OFF-periode wordt er te weinig dopamine in de hersenen aangemaakt, wat tot (extra) stijfheid en tremor leidt, en vaak ook tot andere klachten, zoals kramp, angst en kortademigheid. Bij teveel dopamine kan de patiënt overbewegelijk worden. Het ontstaan van die fluctuaties wordt niet helemaal begrepen, maar men denkt dat het deels komt doordat pillen snel uitgewerkt raken, en ook omdat de opname van levodopa in de darmen wisselend is, bijvoorbeeld door de variabele aanwezigheid van voedsel.

Continue toediening van levodopa in vloeibare vorm met de pomp is een middel om hinderlijke responsfluctuaties te beperken. Maar die methode heeft naast voordelen ook enkele nadelen. Zo is er een eenmalige chirurgische ingreep nodig voor het aanbrengen van het slangetje, en verder kan wisselende opname in de darmen nog steeds tot fluctuaties leiden.

Het bedrijf NeuroDerm heeft een manier gevonden om deze nadelen te omzeilen door levodopa niet in de darm, maar onderhuids toe te dienen. Ze hebben daarvoor een systeem ontwikkeld, dat ze ND0612 hebben genoemd. Het bestaat uit een pompje en een steriele oplossing van levodopa, aangevuld met hulpstoffen (waaronder carbidopa dat de afbraak van levodopa in het bloed afremt).  

Klinische studies naar behandeling met ND0612 worden al vanaf 2014 uitgevoerd. In 2016 en 2019 zijn twee grotere onderzoeken gestart naar de veiligheid en de effectiviteit. Deze onderzoeken zullen naar verwachting in 2023 afgerond worden. De hier besproken artikelen  beschrijven het resultaat van twee vroege studies en voorlopige resultaten van een van de nu nog lopende onderzoeken.

Het eerste artikel [1] is een analyse van verkennend onderzoek dat in 2014 en 2015 plaats vond in Israël. Er werd gekeken naar de veiligheid en de werking. Deelnemers waren 30 parkinsonpatiënten die last hadden van responsfluctuaties. In een eerste periode kregen patiënten continue onderhuidse toediening van vloeibaar levodopa in aanvulling op hun levodopa-pillen. De hoeveelheid levodopa in het bloed bleek hierdoor minder te schommelen, en de OFF-tijd verminderde gemiddeld met 2 uur per dag. In een tweede periode werd de continue vloeibare toediening voortgezet, en stopten 9 patiënten geheel met slikken van levodopa-pillen. De hoeveelheid levodopa in het bloed werd voortdurend gemeten, en bleek relatief hoog, en zeer stabiel, dus zonder vervelende schommelingen.

Het tweede artikel [2] beschrijft onderzoek dat is uitgevoerd tussen 2015 en 2017. Hieraan namen 38 patiënten deel, gesplitst in twee groepen. De ene groep gebruikte het apparaat alleen overdag, de andere groep gebruikte het continu, dus dag en nacht. Mensen in de eerste groep kregen ’s morgens een extra pilletje met levodopa als het apparaat aangesloten werd. Bij beide groepen nam de OFF-tijd af (gemiddeld met 2 uur) evenals de overbewegelijkheid tijdens ON-periodes. Bij 24-uurs toediening was het effect het grootst.

Het derde artikel [3] geeft tussenresultaten van het grote onderzoek dat sinds 2016 loopt. Aan dat onderzoek doen 214 patiënten mee, verspreid over meerdere landen. Het doel van deze studie was het beoordelen van de veiligheid van ND0612 na het gebruik ervan gedurende 1 jaar. Allereerst werd gekeken of de medicatie ongewone bijwerkingen gaf. Dat bleek niet het geval. Wel veroorzaakte het apparaat bij een kwart van de patiënten reacties op de huid. Bij 1 op de 10 patiënten waren die bijwerkingen aanleiding om te stoppen met het onderzoek, maar in de meeste gevallen ging het om knobbeltjes en/of bloeduitstortingen die als mild beoordeeld werden. De conclusie van de auteurs is dan ook dat de methode veilig is, met mogelijk milde huidproblemen als bijwerking. Ofschoon het hoofddoel van deze studie de veiligheid was, geeft het artikel ook al een voorlopige analyse van de effectiviteit van de behandeling. Die bleek vergelijkbaar met wat al eerder gevonden was: bij de meeste patiënten was sprake van verbetering. De vierde nog tot 2023 lopende studie zal hierover meer details gaan geven.

Literatuur

[1] Giladi, Nir, Tanya Gurevich, Ruth Djaldetti, Liat Adar, Ryan Case, Shelly Leibman-Barak, Nissim Sasson. Yoseph Caraco, 2021. ND0612 (levodopa/carbidopa for subcutaneous infusion) in patients with Parkinson's disease and motor response fluctuations: A randomized, placebo-controlled phase 2 study, 2021. Parkinsonism & Related Disorders, ISSN: 1353-8020, Vol: 91, Issue: 0, Page: 139-145.
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1353802021003539

[2] Olanow CW, Espay AJ, Stocchi F, Ellenbogen AL, Leinonen M, Adar L, Case RJ, Orenbach SF, Yardeni T, Oren S, Poewe W; 006 study group, 2021. Continuous Subcutaneous Levodopa Delivery for Parkinson's Disease: A Randomized Study. J Parkinsons Dis. 2021;11(1):177-186.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7990424  

[3] Poewe W, Stocchi F, Arkadir D, Ebersbach G, Ellenbogen AL, Giladi N, Isaacson SH, Kieburtz K, LeWitt P, Olanow CW, Simuni T, Thomas A, Zlotogorski A, Adar L, Case R, Oren S, Fuchs Orenbach S, Rosenfeld O, Sasson N, Yardeni T, Espay AJ; BeyoND study group, 2021. Subcutaneous Levodopa Infusion for Parkinson's Disease: 1-Year Data from the Open-Label BeyoND Study. Mov Disord. 8 Sep 2021.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34496081