Door: Anne Mulders

Tevens is er voor angstklachten bij de ziekte van Parkinson momenteel geen evidence-based behandeling beschikbaar. Dit proefschrift bestaat uit twee delen. In het eerste deel is onderzocht of diepe hersenstimulatie (DBS) bijdraagt aan een toename in stemmingsproblemen en cognitieve klachten bij mensen met parkinson en wat mogelijke onderliggende mechanismen hiervan zijn. In het tweede deel van dit proefschrift is onderzocht wat de relatie is tussen motorische symptomen en stemming bij mensen met parkinson en hebben we een psychotherapeutische behandeling voor angstklachten bij de ziekte van Parkinson ontwikkeld.

Diepe hersenstimulatie bij de ziekte van Parkinson

DBS is een behandelmethode waarbij één of twee elektroden in de hersenen worden geplaatst. Deze elektroden geven elektrische signalen af die de motorische symptomen van de ziekte van Parkinson kunnen verminderen. Ondanks een verbetering in motorische symptomen zien we soms een achteruitgang in stemming en cognitie bij mensen met parkinson na een DBS-operatie van de nucleus subthalamicus (STN), een gebied diep in de hersenen. Uit het onderzoek in dit proefschrift is gebleken dat veranderingen in stemming na een DBS-operatie niet samenhangen met veranderingen in serotonine-levels. Serotonine is een boodschapperstof in de hersenen, ook wel neurotransmitter genoemd, die betrokken is bij stemming. Daarnaast is ook gebleken dat veranderingen in cognitief functioneren niet samenhangen met de DBS-operatie zelf, zoals het aantal elektroden dat gebruikt is tijdens de operatie en de route die de elektrodes afleggen in de hersenen. De belangrijkste bevinding was echter dat maar een klein aantal patiënten een klinisch relevante afname in cognitief functioneren liet zien na een DBS-operatie. Dit impliceert dat DBS van de STN een relatief veilige procedure is vanuit een cognitief oogpunt.

Stemmingsklachten bij de ziekte van Parkinson

Net zoals motorische symptomen kunnen stemmingsklachten schommelen gedurende de dag bij mensen met parkinson. Deze schommelingen maken het moeilijk om zowel motorische en stemmingssymptomen en hun onderlinge relatie goed in kaart te brengen en de behandeling hierop af te stemmen. Uit het onderzoek in dit proefschrift is gebleken dat de Experience Sampling Methode (ESM) een veelbelovende methode is om schommelingen in symptomen bij de ziekte van Parkinson te onderzoeken op zowel groeps- als individueel niveau. ESM bestaat uit meerdere vragenlijsten die op willekeurige momenten op een dag worden aangeboden aan patiënten via hun mobiele telefoon. De vragenlijsten, die altijd hetzelfde zijn, omvatten vragen over de stemming, de ernst van motorische symptomen en contextuele factoren, zoals de bezigheden van dat moment. ESM biedt zowel de hulpverlener als patiënten inzicht in mogelijke patronen tussen context, stemming en motorische klachten. Dit inzicht kan vervolgens meegenomen worden bij het opstellen van behandeladviezen. Een voorbeeld van zo’n behandeladvies is het verhogen van activiteiten die leiden tot een positieve stemming en vervolgens tot een afname in motorische symptomen.

Programma ontwikkeld

Tot slot hebben we in dit proefschrift een psychotherapeutische behandeling ontwikkeld die erop gericht is om angst te verminderen en die afgestemd is op de behoeften en omstandigheden van mensen met parkinson. Om deze behoeften en omstandigheden in kaart te brengen hebben we meerdere groepsinterviews georganiseerd met mensen met parkinson en hun mantelzorgers. Naast het bespreken van de inhoud van de behandeling zijn ook de structuur van de behandeling en mogelijke barrières om behandeling te ondergaan aan bod gekomen. Op basis van de interviews en literatuuronderzoek hebben we een gespecialiseerd cognitief gedragstherapeutisch (CGT) programma ontwikkeld. Het CGT-programma richt zich op algemene en parkinson-specifieke angstsymptomen. Het bevat uiteenlopende elementen zoals psycho-educatie, ontspanningstechnieken, cognitief herstructureren, probleemoplossende strategieën en exposure, maar ook persoonlijke gewoonten die angstlevels kunnen beïnvloeden en een zelfmanagement plan om een terugval te voorkomen. Een gerandomiseerd onderzoek om de klinische effectiviteit van dit programma te onderzoeken is inmiddels afgerond en de resultaten zijn zeer veelbelovend (geen onderdeel van dit proefschrift).

Lees hier het volledige proefschrift 

De Parkinson Vereniging maakte de druk van dit proefschrift mede mogelijk.