EDS wordt vaak in relatie gebracht met nachtelijke slapeloosheid of andere slaapstoornissen zoals REM-slaapstoornis of periodieke beenbewegingen. Ook de dopaminerge medicatie kan een rol spelen bij EDS. Bovendien is het ziekteproces zelf ook van belang omdat de ziekte de hersenstructuren die betrokken zijn bij slaap-waak aantast. Nicotinerge stimulatie van de waakcentra kan EDS mogelijk verbeteren. Daarom wordt het effect van varenicline, een alfa4beta2-nicotinereceptor partiële agonist (nAChR), op EDS bij parkinson bestudeerd in een placebogecontroleerde studie met verwisseling van de behandeling.

Doel: Dit onderzoek heeft als doel te meten of varenicline effectief is om EDS bij parkinson te verminderen.

Studieontwerp: De studie heeft een gerandomiseerd, dubbelblind en placebogecontroleerd ontwerp met verwisseling van de behandeling bij iedere deelnemer.

Studiepopulatie: 32 mensen met de ziekte van Parkinson en EDS nadat zij hebben voldaan aan opgestelde in- en exclusiecriteria.

Behandeling: Met loting bepalen we of patiënten starten met de actieve behandeling of de placebo. In totaal voltooien zij twee perioden van vier weken met een tussenliggende periode van twee weken om het medicijn uit te wassen. 

Studieparameters/eindpunten: De primaire uitkomstmaat is het verschil in EDS gemeten op de Epworth Sleepiness Scale (ESS) tussen behandeling met varenicline of placebo.

De secundaire uitkomstmaten zijn slaapkwaliteit en vermoeidheid (gemeten met de scores op de SCOPA-sleep, Pittsburgh Sleep Quality Index, de Fatigue Severity Scale) en de Medical Outcome Survey Short Form (SF-36) voor levenskwaliteit. Ook meten we de gemiddelde tijd tot inslapen met de Maintenance of Wakefulness Test (MWT).

Het onderzoek

Binnen de gehele onderzoeksperiode werden 70 patiënten gescreend (een aantal slechts telefonisch) en waren er in totaal 37 deelnemers. Patiënten zijn gescreend in een gesprek met een arts-assistent neurologie of neuroloog. Bij geschiktheid werd een slaapregistratie gedaan (polysomnografie). 10 van hen onderging gedurende 1 dag verschillende metingen als referentie. Aan de medicatiestudie namen uiteindelijk 27 patiënten deel. 17 van hen doorliepen het complete protocol, waarbij er 12 deelnemers uitgebreide metingen ondergingen. Zij kwamen in totaal 4 hele dagen voor metingen waarbij fysieke parameters zoals motoriek en slaperigheid werden gemeten. Daarnaast werd via een computeropstelling gekeken naar vooral cognitieve vaardigheden. Bloedmonsters werden herhaaldelijk afgenomen om meer inzicht te verwerven over hoe nicotine zich gedraagt in het lichaam.

De analyses van de verzamelde data heeft tot nog toe op zich laten wachten maar zal in de toekomst nog gebeuren. Op die manier zullen we wellicht aanwijzingen kunnen maken voor het al dan niet bruikbaar zijn van nicotine-vervangers bij EDS. Alternatieve medicatie is op heden niet voorhanden. Tot die tijd is het wel belangrijk om nachtelijke slaapstoornissen goed in kaart te brengen en negatief beïnvloedende medicatie te identificeren.

De Parkinson Vereniging maakte de VESPA-studie financieel mogelijk.