Door Kevin van den Berg

Tremor

Het trillen kennen parkinsonpatiënten natuurlijk als tremor. Veel patiënten worden hier dagelijks mee geconfronteerd. Het is een lastig symptoom om mee te leven en daarom wordt er veel onderzoek naar gedaan. Echter, na 200 jaar is het nog steeds niet compleet duidelijk welke hersengebieden tremor produceren. Daarom heb ik onderzoek gedaan naar hersengebieden die tremor zouden kunnen produceren. In dit verslag wil ik u graag op de hoogte stellen van dit onderzoek.

Er bestaan verschillende typen tremor bij de ziekte van Parkinson. Als patiënten tijdens rust een tremor ervaren dan wordt dat rusttremor genoemd. Tremor kan ook ontstaan als patiënten hun handen tegen de zwaartekracht houden, bijvoorbeeld als zij hun armen vooruit strekken. Mocht in deze houding een tremor ontstaan, dan is er sprake van een posturele tremor.

Posturele tremor

Er zijn twee typen posturele tremor bij de ziekte van Parkinson (zie figuur 1). Het eerste type heet re-emergent tremor (‘opnieuw verschijnende’ tremor). Dit type tremor wordt gekenmerkt door het verdwijnen van tremor tijdens beweging. Dit kunt u thuis testen door uw onderarmen op de armleuning van uw stoel te plaatsen met uw polsen hangend van de voorkant van de leuning. Strek dan plots uw polsen zodat uw vingers naar voren wijzen en houd deze positie vast. Als de rusttremor verdwijnt tijdens de overgang van rust naar houding en de tremor na een paar seconden terugkomt, dan duidt dit op een re-emergent tremor. Dit type posturele tremor trilt even snel als de rusttremor. Net als in de rusttremor vermindert dopamine de ernst van het trillen. Rusttremor en re-emergent tremor lijken dus erg op elkaar. Gezien deze gelijkenissen is het de vraag of deze typen tremor uit dezelfde hersengebieden ontstaan.

Het tweede type heet pure posturele tremor. In dit type stopt tremor niet tijdens de overgang van rust naar houding. De tremor ontstaat direct na het aannemen van de houding. Pure posturele tremor trilt sneller dan de rusttremor en dopamine vermindert de ernst van het trillen niet. De tremor lijkt dus niet veel op re-emergent tremor. Het zou daarom kunnen dat er verschillende hersengebieden betrokken zijn bij pure posturele tremor dan bij re-emergent tremor.

National Institutes of Health

Via het Honours Programma van het Radboudumc heb ik stagegelopen bij de National Institutes of Health in de Verenigde Staten. Daar zijn wij een onderzoek gestart naar de twee typen posturele tremor bij de ziekte van Parkinson. Wij willen graag weten welke hersengebieden deze typen tremor produceren. Uit voorafgaand onderzoek hebben wij twee hersengebieden gekozen waarvan wij denken dat zij een rol kunnen spelen. Dit zijn de motorische schors en het cerebellum (zie figuur 2). De motorische schors is met name verantwoordelijk voor het uitvoeren van bewegingen. Het cerebellum speelt een rol bij coördinatie en fijne afstelling van bewegingen. Hersenactiviteit in een van deze twee gebieden zou tremor kunnen produceren. Als wij deze hersenactiviteit kort kunnen verstoren en dit leidt tot een kleine onderbreking van het trillen, dan zou een bepaald hersengebied betrokken zijn bij het produceren van de tremor. Dit is dan ook precies wat wij hebben gedaan.

Wij hebben tijdens rust en houding deze hersengebieden kort gestimuleerd door middel van transcraniële magnetische stimulatie (TMS). TMS is een sterke magneet die wij op het hoofd over een bepaald hersengebied plaatsen. Als wij de magneet kort aanzetten dan ontstaat er een magnetisch veld dat door de schedel treedt. Hierdoor worden onderliggende hersencellen elektrisch gestimuleerd. Deze stimulatie zorgt voor een korte onderbreking van de processen in dat hersengebied. Het effect van deze stimulatie op de tremor hebben wij gemeten uit spieractiviteit in de trillende handen. Op die manier kunnen wij zien of TMS over de motorische schors of het cerebellum leidt tot een verandering van de tremor in de handen.

Interessante resultaten

Op dit moment is het onderzoek nog bezig in de Verenigde Staten. Het team is hard aan het werk met het verkrijgen van deelnemers. Hoewel wij nog niet genoeg patiënten hebben gezien om definitieve conclusies te trekken, laten voorlopige data interessante resultaten zien. Bij de deelnemers met re-emergent tremor lijkt het erop dat de motorische schors betrokken is bij het produceren van tremor in rust en houding. In dezelfde groep patiënten lijkt het cerebellum niet betrokken te zijn bij het produceren van rusttremor. Echter, tijdens houding zien wij iets opvallends. De rol van het cerebellum kort na het ontstaan van tremor lijkt nihil te zijn. Deze rol lijkt groter te worden later na het ontstaan van tremor. Het lijkt er dus op dat het cerebellum pas later na het ontstaan van tremor een rol speelt bij het produceren van tremor. Wij hebben echter meer data nodig om de rol van het cerebellum in re-emergent tremor te verduidelijken. Helaas hebben wij tot nu toe nog maar een patiënt gehad met pure posturele tremor. Wij kunnen de data tussen re-emergent en pure posturele tremor dus nog niet vergelijken. Wij hopen nog meer deelnemers te verwerven en daarmee een waardevolle bijdrage te leveren aan het onderzoek naar dit lastige symptoom.

Deze stage is mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van de Parkinson Vereniging