Eindverslag promotieonderzoek From single genes to molecular networks
12 juni 2018
Neurowetenschapper Sasja Heetveld promoveert 13 juni bij de VU in Amsterdam. Zij heeft in haar onderzoek geprobeerd inzicht te krijgen in genen en moleculaire mechanismen die ten grondslag liggen aan onder andere de ziekte van Parkinson. De ziekte van Parkinson is een neurodegeneratieve ziekte waarbij cellen die de neurotransmitter dopamine aanmaken, langzaam afsterven. Hierdoor ontstaat er een dopaminetekort en wordt de aansturing van spierbewegingen aangetast.
De laatste jaren zijn er nieuwe genetische onderzoekstechnieken ontwikkeld om het genoom beter te begrijpen, bijvoorbeeld ‘Next Generation Sequencing’, waarbij in één keer de sequentie van het hele genoom of exoom wordt vastgelegd. Bij de ziekte van Parkinson hebben deze onderzoeksmethoden al bijgedragen tot het identificeren van nieuwe genetische risicofactoren voor de sporadische vorm van de ziekte. Om te begrijpen hoe genetische risicofactoren bijdragen aan het ziekteproces, worden momenteel verschillende ‘omics’ benaderingen toegepast. Het omics-onderzoek stelt zichzelf tot doel een biologisch systeem vanuit een bepaalde technologische invalshoek volledig in kaart te brengen.
Voor haar onderzoek heeft Heetveld zich gericht op functionele genomics (kennis van genen), transcriptomics (kennis van messenger-RNA’s) en cellomics (kennis van cellen) benaderingen om pathogene aspecten van de ziekte van Parkinson te bestuderen. In totaal identificeerde zij 27 kandidaat-genen die mogelijk een belangrijke rol spelen in de ontwikkeling van deze ziekte. Om verbanden te definiëren tussen de 27 kandidaat-genen en Parkinson-gerelateerde mechanismen, heeft Heetveld functionele studies uitgevoerd in zowel humane cellen als experimentele diermodellen, waaronder de fruitvlieg Drosophila melanogaster en de rondworm Caenorhabditis elegans. Door genetische en functionele resultaten te integreren, heeft zij 5 nieuwe genen gevonden die mogelijk een belangrijke rol spelen in de ontwikkeling van de ziekte van Parkinson. Het onderzoek in haar proefschrift draagt bij aan een beter begrip van de mechanismen die ten grondslag liggen aan het ziekteproces, en kunnen ons uiteindelijk nieuwe strategieën opleveren voor de ontwikkeling van een geneesmiddel.