Nieuwe parkinsontherapie succesvol bij apen, klaar om op mensen getest te worden
30 augustus 2017
Bij 28 makaken, waarbij met een gifstof parkinson was opgewekt, zijn met stamcellen uit menselijk weefsel goede resultaten geboekt. Nu kan een test volgen op echte patiënten.
Japanse onderzoekers hebben makaken die lijden aan de ziekte van Parkinson met succes behandeld met hersencellen afkomstig van menselijke stamcellen, schrijven ze in Nature. De therapie is daarmee klaar om op patiënten getest te gaan worden.
Bij de ziekte van Parkinson treedt eiwitklontering op in hersenweefsel. Een van de belangrijkste gebieden die dan aangetast raken, is dat waar de signaalstof dopamine wordt aangemaakt. Dopamine is onder meer belangrijk voor de motoriek. Vandaar dat parkinsonpatiënten last krijgen van trillende ledematen en stijfheid.
Het bekendste medicijn is L-dopa, een synthetische variant van dopamine. Dat vermindert de symptomen, maar heeft bijwerkingen als tics en hallucinaties en na verloop van tijd neemt de werking af.
Vandaar dat er hoop is gevestigd op het inbrengen van nieuwe dopamineproducerende hersencellen, gekweekt uit stamcellen - de reservecellen in het lichaam die nog alles kunnen worden. 'Je transplanteert dan in feite dopaminefabriekjes die dopamine produceren', vertelt Elly Hol, hoogleraar gliabiologie van hersenziekten in het UMC Utrecht, die niet betrokken was bij de studie.
Zulke dopaminefabriekjes brachten de Japanners operatief in bij 28 makaken, waarbij ze met een gifstof parkinson hadden opgewekt. De dopamineproducerende cellen hadden ze gekweekt uit menselijke stamcellen. Dit waren zogeheten geïnduceerde pluripotente stamcellen, gemaakt uit huid- en bloedcellen.
Eerder publiceerden de Japanners al over experimenten waarbij ze makaken met succes behandelden met stamcellen uit soortgenoten. Voorafgaand aan klinische studies in de mens wilden ze eerst bestuderen hoe dopamineneuronen uit menselijke stamcellen het doen na transplantatie met toediening van een immuunsysteemonderdrukkend medicijn.
Motorische hersenen
De behandelde makaken bewogen weer soepeler en de dopamineproductie bereikte 48 procent van die van gezonde apen. Hun dopamineneuronen groeiden uit tot ze heel de motorische hersenen overspanden.'Dat is verder dan ik had verwacht', aldus hoofdonderzoeker Jun Takahashi van de Universiteit van Kyoto.
'Dit soort dierexperimenten zou in Europa niet toegestaan worden, omdat het als onethisch wordt gezien makaken parkinson te geven,' zegt Elly Hol, 'maar het zijn belangrijke controle-experimenten.' Bij studies met patiënten geldt het namelijk juist als onethisch een placebobehandeling te geven, omdat de (placebo-)operatie riskant en ingrijpend is. Dat maakt het moeilijk om te bestuderen of de behandeling echt werkt, legt Hol uit. 'Het dopaminesysteem is ook het beloningssysteem van de hersenen. Wanneer de patiënt verwachtingsvol is over een behandeling, gaat de dopamineproductie al vanzelf omhoog, waardoor de klachten afnemen - dat is uit eerdere studies bij parkinsonpatiënten al gebleken.'
Eerdere studies, waarbij patiënten dopamineneuronen kregen die waren gekweekt uit hersencellen afkomstig van geaborteerde foetussen, zijn mede door dit placebo-effect niet overtuigend gebleken.
De vraag is of pluripotente stamcellen het verschil gaan maken. De Japanners hopen eind volgend jaar een studie met parkinsonpatiënten te starten. Een van de risico's van stamceltherapie is het ontstaan van tumoren. Bij de makaken vormden die zich niet in de twee jaar na transplantatie, maar voor de klinische studie getest kan worden, zullen de hiervoor gebruikte cellen uitvoerig op tumorvorming getest moeten worden, aldus Takahashi.