De ZvP is de op een na meest voorkomende neurodegeneratieve aandoening. De ZvP veroorzaakt een hele reeks motorische en non-motorische symptomen. In het verloop van de ziekte gaan dopamineproducerende neuronen (zenuwcellen) verloren en er worden eiwitstapelingen in de hersenen gevormd, de zogeheten Lewy Bodies (LBs). In het Journal of Parkinson’s Disease wordt melding gemaakt van  bewijs op moleculair niveau dat het geneesmiddel nilotinib (dat door de Amerikaanse autoriteiten (FDA) is toegelaten voor de behandeling van leukemie), wellicht bij ZvP de aanmaak van dopamine kan herstellen en giftige eiwitvorming  in samenhang met LBs vermindert bij patiënten met ZvP en met dementie.

Onderzoekers verbonden aan de Georgetown Universiteit, Washington D.C., deden een  fase-1 onderzoek met 12 patiënten, primair bedoeld om na te gaan of het geneesmiddel veilig verdragen werd. Het onderzoek resulteerde in een onverwachte verbetering bij de patiënten zowel op het cognitieve als het motorisch functioneren.

De hoofdonderzoeker dr. Charbel Moussa verbonden aan de afdeling Neurologie van het Centrum stelt: “Bij deze studie zijn patiënten met een gevorderde ZvP voor het eerst behandeld met een tyrosinekinaseremmer.”

Dit onderzoek suggereert dat nilotinib in lage dosering betrekkelijk ongevaarlijk is in een kleine groep proefpersonen met een gevorderde ZvP of dementie met LBs. En hoewel de resultaten door aanvullend onderzoek worden ondersteund, moeten de toekomstige resultaten  voorzichtig beoordeeld worden. De uitkomsten tot nu toe geven een duidelijk signaal om aanvullend onderzoek te verrichten om de juiste therapeutische dosering te kunnen vaststellen en om het effect van nilotinib vast te stellen.

Autofagie, een intracellulair “schoonmaak” proces waarbij verschillende stoffen verwijderd worden, werkt niet goed bij patiënten met ZvP en met LBs.

Nilotinib is een zogeheten Abelson tyrosinekinaseremmer (Abl-TKr) die autofagie op gang brengt en daarmee kankercellen uitschakelt.

De onderzoekers hadden al eerder vastgesteld, dat deze stof de bloed-hersenbarrière kan passeren en de eiwitklontering, bestaande uit alpha-synucleïne, afbreken. Op grond van deze waarnemingen hebben de onderzoekers een klein niet-placebo gecontroleerd onderzoek  uitgevoerd om de toepasbaarheid van het idee te toetsen.

Twaalf patiënten met ZvP, in een gevorderd stadium dan wel LBs, gerandomiseerd in twee groepen van 6 personen, kregen ofwel 150mg dan wel 300 mg nilotinib per dag gedurende 6 maanden. Deze dosering was significant lager dan de 600 tot 800 mg die werd gegeven bij de behandeling van leukemie. Zorgvuldig testen van de veiligheid omvatte intern en neurologisch lichamelijk onderzoek, ECG en uitgebreid bloedchemisch onderzoek. Bloed en hersenvocht werden afgenomen bij de aanvang van het onderzoek, na 8 en na 24 weken. De opname van nilotinib werd met intervallen gemeten. En een verscheidenheid aan biomarkers die gerelateerd zijn aan ZvP en LBs werden gemonitord.

“Patiënten verbeterden in toenemende mate zowel op motorisch als cognitief functioneren zo lang zij nilotinib kregen. De verbeteringen traden op in weerwil van het afnemend gebruik van dopamine vervangende behandelingen bij de deelnemers met ZvP en LBs”, aldus de hoofdonderzoeker dr. Fernando Pagan, medisch hoofd van de GUMC Translational Neurotherapeutics Program en hoofd van het Movement Disorders Program bij het Medstar Georgetown University Hospital.

Aanvullend werden motorische verschijnselen bijgehouden met behulp van de Unified Parkinson Disease Rating Scale (UPDRS). De onderzoekers namen verbeteringen waar bij alle deelnemers bij 24 weken. De effecten van de behandeling waren omgekeerd bij een follow-up bij 36 weken na staken van de behandeling.

Andere biomarker-bevindingen zijn o.a. :

• Het niveau van het dopamine stofwisselingsproduct homovanillezuur (een indicator dat dopamine wordt aangemaakt) verdubbelde geleidelijk ondanks het verlies van een meerderheid van de dopamine neuronen. De meerderheid van de deelnemers aan de studie slaagden er in om dopaminevervangende behandelingen geheel of gedeeltelijk te stoppen.

• Het peil van de met Parkinson samenhangende oxidatieve stressmarker DJ-1 (een indicator dat dopamineproducerende neuronen afsterven) nam met meer dan 50% af na behandeling met nilotinib.

• Het peil van markers (NSE, S100B en tau) dat het afsterven van cellen weergeeft, nam af in de liquor. Dit suggereerde een vermindering van het afsterven van neurale cellen.

“ Wij hopen in een veel grotere en goed gecontroleerde studie, de positieve betekenis van nilotinib aan te kunnen tonen. Deze kleine studie is veelbelovend.  Als de bevindingen overeind blijven in verder onderzoek, dan zou de toepassing van nilotinib voor de behandeling van de ziekte van Parkinson de belangrijkste verbetering zijn sinds de ontdekking van Levodopa bijna 50 jaar geleden”, aldus dr. Moussa. En hij voegde er aan toe:

Als we de positieve effecten van nilotinib op cognitieve stoornissen kunnen vaststellen in groter en placebo-gecontroleerd onderzoek, dan kan dit geneesmiddel het eerste middel zijn voor de behandeling van dementie met Lewy bodies waarvoor tot nu toe geen behandeling bestaat en mogelijkerwijze voor andere vormen van dementie.

Een aantal vooraanstaande Parkinson-specialisten wijst in een begeleidend commentaar op het baanbrekend karakter én de innovatieve bevindingen op het terrein van moleculair onderzoek in relatie tot de ziekte van Parkinson en daarmee samenhangende dementie. Het betreft Richard K Wyse, MD, The Cure Parkinson's Trust, London, UK, Patrik Brundin, MD, PhD, Center for Neurodegenerative Science, Van Andel Research Institute, Grand Rapids, MI, USA , Todd B Sherer, PhD, en tot slot de Michael J Fox Foundation for Parkinson's Research, New York, New York, USA. De bevindingen worden daarbij in een nieuw perspectief geplaatst op basis van moleculaire inzichten.