De oudste vorm van deze oefeningen heet dao yin: Dao zegt dat onze fysieke bewegingen worden geleid door de geest, en dat die vervolgens zelf de interne energiestroom in het lichaam beïnvloeden. Yin betekent in het verlengde hiervan, dat door de bewegingen de energie de extremiteiten kan bereiken (zoals voeten, vingers en hoofd), waarna de energiestroom de betreffende organen en weefsels kan voeden.

Er bestaan veel verschillende soorten qi-gongoefeningen, waarbij het specifieke doel verschillend kan zijn. Men zegt dat er zo’n 2000 verschillende oefeningen bestaan.

Beschrijving van de therapie

Bij een qi-gongoefening zijn altijd drie onderdelen te onderkennen:

1. de concentratie, 2. de beweging en 3. de ademhaling.

De concentratie houdt in dat men weet wat het doel is van de oefening, waarbij men de aandacht richt op die specifieke punten en energiebanen.

De beweging kan aan de buitenkant zijn, maar het kan ook zijn dat de beweging van de energie meer van binnen waarneembaar is. Er zijn ook oefeningen die een bepaalde klank gebruiken om de energie in een bepaalde richting te sturen.

De ademhaling kan variëren per oefening of per qi-gongsysteem. De docent zal dit aangeven. Vaak wordt er een natuurlijke ademhaling gebruikt zonder al teveel nadruk op de ademhaling.

Er is een officieel onderscheid tussen twee categorieën: dynamische qi-gong (dong gong) en statische qi gong. (jing gong). Statische qi-gong kan liggend, zittend of staand zijn. Staande qi-gongoefeningen –zonder te verplaatsen- kunnen ertoe leiden dat de bloeddruk stijgt hetgeen voor sommige mensen af te raden is. Dit geldt bijvoorbeeld voor een oefening als “staan als een boom”. Een kundige begeleiding is bij een dergelijke oefening dan ook een vereiste.

Voor mensen met coördinatieproblemen zijn veel van de qi-gongoefeningen gemakkelijker dan Taiji omdat vaak de armbewegingen links en rechts hetzelfde zijn. Ook worden de bewegingen meestal vaker herhaald dan bij Taiji alvorens een volgende beweging te doen. Kwaliteit en niet de kwantiteit of de snelheid staat voorop. Dit maakt dat Westerse mensen soms tijd nodig hebben om hieraan te wennen.

Qi-gongoefeningen hebben in het algemeen tot doel om de stroom van de levensenergie krachtiger te maken of te harmoniseren. Daarnaast zijn er specifieke doelen voor organen, voor energiebanen en voor emoties. Als de energie alle uiteinden, weefsels en organen kan bereiken, bevordert dit het gevoel van welzijn van de beoefenaar.

Volgens het oude boek van de Gele keizer, de Huangdi Neijing, hebben alle ziekten te maken met een verstoring van de energiebalans. Als die verstoring blijft bestaan kan dit leiden tot verstoringen in de functies van het lichaam, blijven die verstoringen langer bestaan dan kan dit leiden tot diepere problemen in de organen en andere weefsels. Uiteindelijk kan dit uitmonden in onherstelbare beschadigingen.

In het boek van de Gele Keizer wordt vooral gekeken naar de gezondheidsaspecten van qi gong, hetgeen tegenwoordig als medische qi gong wordt beschouwd. Daarnaast bestaat er spirituele qi gong (de taoïstische, boeddhistische en sonfucianistische qi-gong) en ook martiale qi gong (gerelateerd aan de krijgskunst). Oefeningen uit die tradities hebben uiteindelijk ook weer gezondheidsbevorderende effecten naast de harmonie van lichaam en geest.

Effectiviteit en veiligheid

Wetenschappelijk onderzoek op het gebied van qi gong en soms in combinatie met tai chi geeft nog te weinig eensluidend bewijs voor de effectiviteit bij parkinsonpatiënten. Qi gong wordt als een verzamelnaam gebruikt, terwijl er verschillende vormen zijn. Gebruikte qi-gongmethoden worden niet beschreven, waardoor het ook niet mogelijk is om resultaten te veralgemeniseren.

Parkinsonpatiënten kunnen echter net als iedereen baat hebben bij de gunstige effecten van qi gong zoals rust, focus, beter slapen, positiever in het leven staan. En net zoals bij tai chi kunnen spierstijfheid, coördinatie, balans en flexibiliteit verbeterd worden.

Er zijn qi-gongdocenten in Nederland die goede ervaringen hebben met toepassing bij parkinsonpatiënten. Een Amsterdamse praktijk heeft zelfs een aparte groep voor deze patiënten. Vergeleken met hun andere groepen kent deze parkinsongroep een lager tempo en specifieke trainingen, zoals lopen en lichaamsbewustzijn. Onder leiding van een gecertificeerde en ervaren docent, die medisch is (bij)geschoold in de ziekte van Parkinson, zijn de oefeningen veilig en hebben geen bijwerkingen.

Behandelaars en therapeuten

Qi gong is een onderdeel van het brede gebied van traditionele Chinese geneeskunde. Voor een qi-gongdocent is kennis van de achtergrond van energie, energiebanen, de relatie tussen energie en organen en emoties en de geest, met name bij het gebruik van qi gong ter bevordering van iemands gezondheid/welzijn, een basisvereiste. Er bestaat geen aparte beroepsvereniging voor qi-gongdocenten. Zij kunnen wel lid zijn van Zhong, de Nederlandse Vereniging voor Traditionele Chinese Geneeskunde (TCG).

Heeft een docent daarnaast nog een specifieke bekwaamheid op het gebied van parkinson, dan is dit een uitermate goede combinatie. Een goede qi-gongdocent is echter in staat om oefeningen aan te passen aan de individuele deelnemer, dus ook aan iemand met parkinson.

Vergoeding verzekeraars

Qi-gonglessen worden niet vergoed vanuit de basisverzekering. Wellicht zijn er zorgverzekeraars die vergoeding bieden vanuit de aanvullende verzekering, uit het onderdeel “alternatieve behandelingen”. Dit kan als uw qi gong als therapeutische qi gong wordt erkend en wordt gegeven door een erkende therapeut die aangesloten is bij een beroepsvereniging. Raadpleeg daarbij uw polisvoorwaarden.

Literatuur en bronvermelding

• “Complementary & Alternative Management of Parkinson’s Disease: An Evidence-Based Review of Eastern Influenced Practices”

  • http://dx.doi.org/10.14802/jmd.14009 / J Mov Disord 2014;7(2):57-66

  • pISSN 2005-940X / eISSN 2093-4939

• “The Effects of Qigong on Anxiety, Depression, and Psychological

• • Well-Being: A Systematic Review and Meta-Analysis”
  • Fang Wang,1 Jenny K. M. Man,2 Eun-Kyoung Othelia Lee,3 Taixiang Wu,4 Herbert Benson,5 Gregory L. Fricchione,5 Weidong Wang,1 and Albert Yeung2
  • Hindawi Publishing Corporation Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine Volume 2013, Article ID 152738, 16 pages http://dx.doi.org/10.1155/2013/152738

• “A Comprehensive Review of Health Benefits of Qigong and Tai Chi “ Roger Jahnke, OMD1, Linda Larkey, PhD2, Carol Rogers3, Jennifer Etnier, PhD4, and Fang Lin5

• “The effectiveness of exercise interventions for people with Parkinson’s disease: a systematic review and meta-analysis”

  • Victoria A Goodwin1 ,Suzanne H Richards1 ,Rod S Taylor1 ,Adrian H Taylor2 ,John Campbell1

• “A randomised controlled cross-over trial of aerobic training versus Qigong in advanced Parkinson’s disease” D. Burini, B Farabollini,S. Iacucci, C. Rimatori, G. Ricarrdi, M. Capecci, L. Provinciali, M.G. Ceravolo in Eura medicophys 2006; 42:231-8

• Chinese Chigong Illustrated, Yu Gongbao, New World Press 1995

• Handboek Qigong, Kenneth S. Cohen, Servire 1998

• Chinese Medical Qigong Therapy, a comprehensive Clinical Text, dr Jerry Alan Johnson PhD, the international Institute of Medical Qigong, 2000

• http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3085832/

• http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16229022

• Nederlandse Vereniging voor Traditionele Chinese Geneeskunde ‘Zhong’ www.zhong.nl

• Interview met parkinsonpatiënt Tiebert van Dijk in Parkinson Magazine nr 5 van oktober 2015.